Agenda
Winter 2025: nieuwe serie zondagmiddaglezingen
Gebouwd erfgoed is niets zonder de plek waarop, de omgeving waarin het staat: het landschap.
Onze volgende lezingen gaan over cultuurlandschappen. Een cultuurlandschap is een door de mens aangelegd landschap, oftewel een landschap dat onder invloed van de mens is gevormd. Voor Nederland is dat een tautologie, want in hier is zo goed als elke vierkante meter cultuurlandschap.
Bedreigingen
Net als het (gebouwde) cultureel erfgoed wordt ook het historisch cultuurlandschap bedreigd. Vaak door dezelfde (soort) factoren: klimaatverandering, in de vorm van zowel ernstige droogte (bodemdaling) als grote wateroverlast, maar ook meer stormen en op ongebruikelijk momenten in het jaar. Verder verwaarlozing, die meerdere oorzaken kan hebben maar waarbij geld (-gebrek) bijna altijd wel een rol speelt. Onderhoud of restauratie zijn grote onkostenposten waardoor soms voor ‘vereenvoudiging’ of zelfs afbraak wordt gekozen. Ook verschuivende inzichten omtrent de functie en het nut, waarbij tot vermarkting en functieverandering besloten kan worden. In gevallen kan ook het te groot geachte ruimtebeslag (‘ruimtestress’) van historische cultuurlandschappen ervoor zorgen dat ze verkleind worden of helemaal verdwijnen..
Zoetwatererven, lezing op 9 maart 2025

De vraag: In het noorden van Groningen ligt een uitgestrekt polderlandschap dat ooit zee was. Het in cultuur gebrachte deel van de Waddenzee beschikt over een zeer vruchtbare bodemsamenstelling, die uitermate geschikt is voor akkerbouw. Maar hoge bewerkingskosten en regeldruk zorgen ervoor dat de draagkracht van de bodem overschreden wordt. Met de ontwikkeling van het klimaat en de zeespiegelstijging leidt dit tot verdroging, verdichting en verzilting van de akkers, waardoor binnen afzienbare tijd landbouw onmogelijk dreigt te worden. Om het cultuurhistorische voedsellandschap toekomstbestendig te maken zijn fundamentele veranderingen nodig in het huidige landschappelijke systeem. Water, bodem, ecologie en landbouw moeten in een samenhangend systeem worden ondergebracht.

Het antwoord: Lieke Jildou de Jong heeft de Hollande Waterlinie als inspiratiebron genomen: “De forten van de linie zijn op strategische plekken gepositioneerd en zo ontworpen dat ze samenvallen met het omringende landschap. Samen met een reeks aan inlaten en sluisjes vormen de forten een fijnmazige verdedigingslinie die op grote schaal effect heeft, zonder het landschap aan te tasten. Dit principe heb ik ook toegepast in Noord Groningen. Een reeks relatief kleine ingrepen in het landschap, zogenoemde Zoetwater Erven, vormen samen een regionaal netwerk dat de strijd aangaat met verzilting en verdroging en biodiversiteit een positie teruggeeft in het landschap.
Zoetwatererven krijgen dezelfde opzet en formaat als een boerenerf, alleen worden ze niet bewoond. Ze dienen als ‘huisvesting’ van biodiversiteit en infiltreren overtollig regenwater uit de polder. Ze worden toegepast in onbewoonde polders die uitsluitend bestaan uit open akkers. Met de introductie van deze nieuwe erven zal het landschap er uitzien als een natuurlijke continuering van het achterliggende cultuurlandschap waarin dat open landschap wordt afgewisseld met fraaie boomsingels zoals rondom boerderijen.”
Data en onderwerpen
9 maart Zoetwatererven
Spreker: Lieke Jildou de Jong, landschapsarchitecte, die met dit revolutionaire idee een belangrijke ontwerpprijs won. Toch is er nog geen enkel zoetwatererf gerealiseerd…
30 maart Nieuwe landgoederen
Nog op zoek naar de juiste spreker. Nieuwe landgoederen erbij zijn zeer welkom, want er gaat al (meer dan) genoeg cultuurlandschap verloren.
13 april Restauratie van de tuin van Jachthuis St Hubertus te Hoenderloo, ontworpen door Berlage
Spreker is landschapsarchitect Hank van Tilborg, directeur van H+N+S Landscape Architects, die de restauratie van dit enige door Berlage ontworpen park voor z’n rekening nam. Geschiedenis en toekomst inéén!
Praktische informatie en aanmelding
De lezing vindt plaats op zondag 24 november a.s. in het Berlagehuis, Raadhuisstraat 3, Usquert, en zal worden ingeleid door Goos Gosling Slotegraaf, voorzitter Heemschut afd. Groningen.
Tijden en programma
14.30 uur inloop en koffie/thee
15.00 uur aanvang lezing (duur ongeveer een uur, met vragen vanuit de zaal).
Na afloop mogelijkheid tot napraten, met de sprekers en elkaar, met een drankje.
Kosten
De kosten p.p. voor deze nieuwe serie bedragen € 40,-. Losse lezing kost € 12,50 p.p. Betalen kan vooraf op bankrekening Nl 15 RABO 0160 8814 63 o.v.v. Zondagmiddaglezingen 2025, maar aan de zaal (contant én pin) kan ook.
Aanmelding
Gezien het beperkte aantal plaatsen gaarne van tevoren opgeven middels een mailtje naar info@berlagehuisusquert.nl Dan bent u verzekerd van een plaatsje!